Hoe EMDR geneest

verkeersongelukTraumatische ervaring door een verkeersongeval ..

30 jaar nadat ze een geparkeerde auto werd ingetrokken, waarna ze door een groep mannen werd verkracht, mishandeld en met sigaretten gebrand, leed Mary (niet haar echte naam) nog altijd aan slapeloosheid. Ze had nachtmerries, haatte de aanblik van haar eigen gezicht in de spiegel en reageerde explosief wanneer ze op de snelweg door een auto werd gesneden. Van de geur van

sigarettenrook werd ze misselijk. Hoewel de lichamelijke sporen van haar martelgang allang waren verdwenen, was Mary nog niet genezen.

Therapie haalde niets uit: alleen al praten over wat haar was aangedaan, was buitengewoon pijnlijk en bezorgde haar nachtmerries. ‘Jarenlang was het alsof de verschrikking van wat er was gebeurd, ergens diep in mijn hersens verankerd was’, schreef ze op een discussieforum voor traumaslachtoffers op internet.

Uiteindelijk realiseerde ze zich dat ze leed aan een posttraumatische stressstoornis (PTSS): het verschijnsel waarbij mensen die psychologisch zijn getraumatiseerd, daar hardnekkige en ernstige gevolgen van ondervinden. Dat inzicht was voor Mary aanleiding om een alternatieve therapie te volgen, waarbij met behulp van een lichamelijke stimulans de geestelijke genezing wordt bevorderd.

De resultaten waren zo goed, dat Mary – die eerder niet eens in staat was geweest om haar ervaringen met haar naasten te delen – besloot om haar verhaal op internet te zetten. ‘Na de EMDR leek het wel alsof [het trauma] naar een ander deel van mijn hersens was verplaatst’, schrijft ze.
‘Nu is het niet meer dan een herinnering, een akelige herinnering.’

De therapie waaraan Mary zoveel had gehad, was Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR), een behandeling waarbij de patiënt om te beginnen met zijn of haar ogen de vingers van de therapeut volgt, die deze van links naar rechts beweegt. Terwijl de patiënt zich concentreert op de oogbewegingen (of andere bilaterale stimuli, zoals klopjes op de knieën of geluidssignalen), functioneert de therapeut als een soort gids die de patiënt terugleidt naar de herinnering aan de traumatische ervaring, waardoor de patiënt geholpen wordt bij het opnieuw ordenen en uiteindelijk opnieuw verwerken van negatieve gedachten en emoties.

EMDR wordt steeds vaker gebruikt als behandeling bij een breed scala aan angststoornissen, variërend van een acute PTSS tot fobieën en diverse soorten verslaving.

De behandeling lijkt in verrassend veel gevallen goed aan te slaan. In een onderzoek dat is gepubliceerd in het Journal of Consulting and Clinical Psychology, wordt vermeld dat 84 procent van de patiënten die leden aan een trauma dat voortkwam uit een eenmalig incident (zoals een aanranding, natuurramp of ongeval), na slechts drie behandelingen geen last meer had van een PTSS. In 2004 heeft EMDR van de American Psychiatric Association de hoogste aanbeveling gekregen voor de behandeling van trauma’s. Het jaar daarop heeft het Britse National Institute for Clinical Excellence deze therapie officieel goedgekeurd als empirisch ondersteunde behandelmethode voor PTSS.

Shapiro heeft EMDR in 1987 ontdekt. De manier waarop ze tot haar ontdekking kwam, is bijna legendarisch geworden en is – hoewel niet helemaal feitengetrouw – onderdeel geworden van de geschiedenis van deze therapievorm. Als we op de verhalen mogen afgaan, is EMDR ontstaan tijdens een wandeling in het park. Of in het bos. Of langs een meer. Voor alle duidelijkheid: het was het park.

‘Tijdens mijn wandeling’, legt ze uit, ‘merkte ik dat bepaalde verontrustende gedachten waardoor ik werd geplaagd, waren verdwenen. Toen ik daardoor begon te letten op wat er precies gebeurde, merkte ik dat mijn ogen bij negatieve gedachten spontaan heen en weer bewogen.’ Toen Shapiro daarna haar ogen bewust heen en weer bewoog, leken de negatieve gedachten die haar dwars hadden gezeten opeens een stuk minder dringend, een stuk minder ‘zwaar’ dan daarvoor.

Er bestaat nog veel onenigheid over de exacte rol die de oogbewegingen en andere bilaterale stimuli bij EMDR spelen. Uit sommige onderzoeken lijkt naar voren te komen dat de oogbewegingen ervoor zorgen dat mentale beelden minder levendig worden, wat traumaslachtoffers als Mary, die een pijnlijke ervaring moeten verwerken, goed van pas komt. Daarnaast zouden de oogbewegingen de toegankelijkheid van herinneringen vergroten. Bij andere onderzoeken was de conclusie echter dat de oogbewegingen niets aan de therapie bijdragen.

We weten nog steeds niet precies waarom EMDR zo effectief is. Shapiro legt uit dat de theorie achter de therapie is gebaseerd op een ‘model voor informatieverwerking’. Wanneer ons in het dagelijks leven iets overkomt, koppelen de hersenen die gebeurtenis aan een geheugennetwerk waarin ervaringen worden verwerkt. Alles wat bruikbaar is, wordt aan het netwerk toegevoegd en ermee geassimileerd. De rest wordt losgelaten en vergeten.

Tijdens een traumatische gebeurtenis wordt dit proces echter onderbroken. De ervaring wordt dan niet opgenomen in een geheugennetwerk, maar blijft in onverwerkte vorm in de geest aanwezig als onderdeel van het heden. Zo kan een verkrachtingsslachtoffer de traumatische ervaring ook lang na dato nog voelen alsof die op dat moment plaatsvindt. Een handaanraking kan al genoeg zijn om haar angstaanjagend levendig te herinneren aan de greep van haar verkrachter, net zoals iemand na een amputatie het afgezette ledemaat vaak nog kan voelen.

Robert Stickgold, universitair docent psychiatrie aan de Harvard Medical School, heeft de theorie ontwikkeld dat de oogbewegingen die worden gebruikt tijdens EMDR op een bepaalde manier lijken op de snelle oogbewegingen waarvan sprake is tijdens de remslaap, waarbij ‘rem’ staat voor rapid eye movement. Dit is de slaapfase die ongeveer twintig procent beslaat van de slaap van de gemiddelde volwassene en die wezenlijk verschilt van de andere vormen van slaap. De exacte functie van de remslaap is nog niet helemaal duidelijk, maar wetenschappers nemen aan dat de hersenen tijdens deze periode herinneringen vastleggen. Het is mogelijk dat EMDR traumaslachtoffers directe toegang geeft tot deze toestand, die ons normaal gesproken gewoon overkomt, zodat het mentale genezingsproces kan worden geactiveerd.

Eeuwenlang is kunstmatig opgewekte slaap beschouwd als een uitstekend heilmiddel. Van Imhotep, een architect en geneesheer uit het oude Egypte, wordt beweerd dat hij angsten behandelde door middel van een combinatie van diepe slaap of meditatie en ritmische stimuli als trommels en eentonige gezangen.

De basis van deze behandelwijze keert in verschillende vormen terug in bijvoorbeeld het Griekse Asklepieion, de Romeinse slaaptempels en de joodse traditie van kavana. In de recente geschiedenis is hypnose voor velen de weg naar genezing geweest. EMDR biedt echter als enige toegang tot de geestelijke toestand die hoort bij diepe slaap terwijl de patiënt wakker is.

‘Bij mensen met PTSS is de remslaap een proces dat wordt verstoord’, aldus Shapiro. ‘Met EMDR kun je iemand dieper in die toestand brengen dan langs natuurlijke weg. Je steunt ze bij het toegankelijk maken van negatieve gedachten en de activering van het informatieverwerkingssysteem.’

Voor Mary en duizenden andere traumaslachtoffers is het echter niet zo belangrijk hoe de therapie precies werkt. Dát deze werkt, is het voornaamste. Mary omschreef haar behandeling als ‘een geschenk’.

Shapiro’s verwachtingen voor de wereldwijde toepassing van EMDR zijn hooggespannen. De therapie is al gratis toegepast tijdens de hulpverlening aan slachtoffers van religieus geweld in Noord-Ierland, het vliegtuigongeluk in Milaan in 2002, de tsunami in het Indische Oceaangebied en de aanslagen van 11 september in New York. Een blik op de voorpagina van een willekeurige krant, vol berichten over de ellende in Darfur, Afghanistan en Irak, is al genoeg om een indruk te krijgen van de overweldigende behoefte aan genezing. ‘Trauma’s leiden tot geweld’, zegt Shapiro. ‘Mensen die pijn hebben, worden daardoor in hun doen en laten beperkt, waar ter wereld ze ook wonen. Met de verlichting van die pijn zou de vrede een stapje dichterbij kunnen komen.’

Lillian Kennett | 101 november 2007 issue Een verslag in het blad ODE

0 antwoorden

Plaats een Reactie

Meepraten?
Draag gerust bij!

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.